Pankreas kanseri riskini arttıran genetik nedenler

• Kalıtsal meme/over kanseri sendromu (BRCA1, BRCA2 mutasyonları)  (%3-5 risk)
• Ailesel atipik multipl mole melanom sendromu (%10-19 risk)
• Peutz-Jeghers sendromu (%11-36 risk)
• Familyal adenomatöz polipozis sendromu (net veri yok)
• Lynch sendromu (%4 risk)
• Kalıtsal pankreatit (%25-40 risk)
• Ataxia Telenjektazi (net veri yok)
• Li-Fraumeni sendromu (net veri yok)

Ailesinde pankreas kanseri olanların ise yaşam boyu riski %1,5 ile %13 arasındadır. Düşük bir oran gibi gelse de tüm toplumdaki pankreas kanseri riskine göre risk oldukça artmıştır. Anne, baba, kardeş ya da çocuk gibi 1. derece yakınında pankreas kanseri olan bir birey, olmayanlara göre 18 kat artmış pankreas kanseri riskine sahiptir.

Uluslararası birçok dernek ve kuruluş pankreas adenokarsinom tanısı almış tüm bireylerde kalıtsal nedenlerin araştırılmasını önermektedir. Böylece ailesindeki diğer bireylerin risk altında olup olmadığı tahmin edilebilir.

Pankreas kanseri açısından düzenli tarama yaptırması gereken bireyler

• Üstte sıralanan sendromu (mutasyonu) olan bireyler
• Ailesinde aynı taraftan (anne tarafı ya da baba tarafı) biri 1. derece olmak üzere en az 3 yakınında pankreas kanseri olan bireyler
• Ailesinde birbirinin 1.derece yakını olan 2 bireyde pankreas kanseri görülmesi (örn. dede ve babasında pankreas kanseri olan birey YA DA amca ve babasında pankeas kanseri olan birey)

Taramaya genetik mutasyonu olan bireyler 40-45 yaşlarından itibaren, genetik değişiklik olmayıp ailesinde pankreas kanseri bulunanlarda ise 50-55 yaşlarında başlanması önerilmektedir. Tarama için başvurulan yöntemler üst karın manyetik rezonans (MR) ve MRCP görüntüleme, açlık kan şekeri düzeyi ve/veya HbA1c düzeyi ölçümüdür. Tetkiklerde sorun saptanmazsa her yıl aynıları tekrarlanır. Lezyon ya da şüpheli bulgu saptanması halinde ek tetkikler yapılabilir. Pankreas kanseri için artmış riski olan bireylerde profilaktik (risk azaltıcı) cerrahinin yeri yoktur.

Genetik ya da ailesel risk taşımayan tüm kişilerin de sigara, alkol tüketmemesi, obez ise kilo vermesi, sağlıklı beslenmesi pankreas kanseri riskini azaltmak açısından önemlidir.

Cerrahi yöntem

Pankreas kanseri ameliyat için uygun görülen hastalarda kitlenin yerleşimi uygulanacak cerrahi yöntemi belirlenir.

• Pankreas baş tümörlerinde (%60-70 hasta) ise safra kesesi, dış safra yolu alt yarısı, on iki parmak bağırsağı ve pankreas baş kısmının çıkarılması gerekir.
• Kuyruk tümörlerinde (%15-20 hasta) pankreas kuyruk kısmı ve çevre lenf bezlerinin çıkarılması gerekmektedir. Çoğunlukla dalağın da alınması gerekse de seçilmiş olgularda dalağı korumak mümkün olabilmektedir.

Pankreas kanseri ameliyatı nasıl yapılır?

Pankreas, arkada bağırsakların kanını taşıyan ana damarlar ve üstte karaciğerin kanını taşıyan ana damarlar ile yakın temastadır.  Bu durum, pankreas kitlelerinde bu damarların tutulup tutulmaması cerrahi planlamasını değiştirebilmektedir. Belli hastalarda portal ven dediğimiz toplardamarın da kitle ile birlikte çıkarılması gerekebilmektedir.

Ortalama 4 saat süren pankreas cerrahisinde kanserli dokuyu çıkarmak kadar ince bağırsağın kalan pankreasa, safra yoluna ve mideye dikilmesini içeren anastomoz aşaması da büyük önem taşır. Anastomoz için doğru tekniğin kullanılması ameliyat sonrası erken dönemde çıkabilecek komplikasyonları en aza indirerek sorunsuz taburculuğu sağlayabilir.

Pankreas kanseri birçok hastada ileri evrede tanınmaktadır. Ameliyat için uygun olan hastalar ise fiziksel olarak oldukça etkilenmiş olmaktadır. Pankreas kanseri cerrahisi onkolojik cerrahinin en özellikli ameliyatlarındandır. Bu nedenle ciddi bir hazırlık süreci gerekmektedir. Zira fiziksel olarak hazır olmayan bir hastaya kanser cerrahisi uygulanması ameliyatın başarısını düşürebilir ve ameliyattan sonra komplikasyon ve ölüm gibi sorunların artmasına yol açabilir.

Pankreas kanseri ameliyatına hazırlıkta temel basamaklar aşağıda özetlenmiştir

• Hasta bilgilendirme
  • Ameliyat öncesinde, ameliyat sırasında ve sonrasında gelişebilecek tüm durumlar hakkında ilgili anestezi ve cerrahi ekibi tarafından ayrıntılı bilgi verilmelidir.
  • Hastanın fiziksel ve psikolojik hazır olma hali için en önemli aşamalardan biridir.
• Sigara bırakılması
  • 4-8 hafta önce bırakılması idealdir. Ameliyat gününe 4-8 haftadan daha kısa süre kalmış olsa da bırakılması önerilir.
• Alkol bırakılması
  • 4 hafta kadar önce bırakılması önerilir. Daha kısa süreli bırakma da fayda sağlar.
• Anemi (kansızlık) düzeltilmesi
  • Kan takılması ya da demir serumu verilerek düzeltilmesi
  • Ameliyattan 10 gün kadar önce derim serumu takılmasının olumlu sonuçları bilimsel verilerle gösterilmiştir.
• Beslenme (özel beslenme ürünü başlanması)
  • Gerek görüldüğünde 7-10 gün kadar özel ürün tüketilmesi önerilir.
  • Tüm hastalara ameliyata kadar lif ve protein ağırlıklı beslenme önerilir. Şeker ve yağdan uzak durulması önemlidir.
• Pıhtı (emboli) riskine karşı tedbirler
  • Kanser cerrahisi öncesi ve sonrası her hastaya varis çorabı ve kan sulandırıcı iğne uygulanmalıdır. Ameliyat sonrası 3 hafta boyunca bu tedbirlerin devam ettirilmesi önerilmektedir.
• Psikolojik destek
  • Psikoonkoloji ile ilgilenen psikiyatrist tarafından değerlendirme önerilmektedir. Kanser tanısı almış bireylerin fiziksel sağlıkları kadar ruhsal sağlıkları da önemli olduğundan tedavi uyumunu ve başarısını arttırmak amacıyla psikiyatrik / psikolojik destek alınması katkı sağlamaktadır.